Wat zit er onder de boosheid van jouw hoogbegaafde kind?

Mark (14) smeet de deur dicht en rende naar buiten. Hij was zo boos. Zijn ouders maken hem soms zo kwaad met hun eeuwige commentaar. Nooit doet hij is wat goed, moet hij zelfs helpen met tafeldekken, maakt z’n moeder expres iets wat hij niet lust. En nu … nu mocht hij vanavond niet gamen met zijn vriend Thomas, maar zou hij aan zijn huiswerk moeten beginnen. Waar bemoeien ze zich mee?

 

Herkenbaar, die boosheid en ja, die onmacht?

 

Regelmatig krijg ik in mijn praktijk en ja bij mijn projectgroep Eigenwijs voor hoogbegaafde kinderen met externaliserende problemen, met een soortgelijke situatie te maken. 
Woede en trauma hoogbegaafd kind

Deze situatie heeft verschillende lagen die zich afspelen op fysiek, mentaal en emotioneel niveau.
Van buikpijn, hoofdpijn en problemen met de spijsvertering tot het niet de ruimte krijgen om emoties te ervaren door onverwerkt trauma en hechtingsproblematiek.

Je krijgt op je pad wat bij je past wordt er vaak gezegd. En ja ik heb inderdaad veel ervaring met deze situatie door mijn eigen jongens die inmiddels 27 en 28 zijn.

Hoe ongehoorzaam gedrag in de peutertijd zich kan ontwikkelen tot probleemgedrag in de pubertijd

Vanaf soms 1,5 jaar, zeker bij kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong, beginnen kinderen naast ‘ik’ ook ‘nee’ te zeggen. Dan gaat jouw kind zijn eigen willetje ontwikkelen. Je peuter ontwikkelt een sterker gevoel van identiteit. Hij herkent zichzelf nu in de spiegel, gaat begrijpen dat anderen een mening over hem kunnen hebben en wordt zich bewuster van zijn eigen handelen.

Jouw kind leert dan dat ‘nee’ niet altijd wordt gewaardeerd, dat je sommige dingen mag doen en andere dingen niet. Dit resulteert erin dat je je steeds meer aanpast aan je omgeving, omdat je hebt ervaren dat het spontane lang niet altijd positief wordt ontvangen.

Zoals die mooie tekening die je maakte met vilstiften op de muur, het springen op de bank of zoals mijn zoon op 7 jarige leeftijd deed, springen uit zijn raam om te landen op een dik kussen. Auch!

 

Regels, alhoewel soms noodzakelijk, begrenzen de spontaniteit van een kind.

Begrenzing door eigen niet verwerkte trauma’s

Begrenzen boosheid

Hoewel ongehoorzaamheid wordt gerelateerd aan gedragsproblemen later in het leven, zoals agressie en emotie-regulatie problemen, maakt het deel uit van een gezonde ontwikkeling van kinderen.

Of ongehoorzaam gedrag in de peutertijd zich ontwikkelt tot later probleemgedrag lijkt -deels- afhankelijk van de reactie van ouders op het gedrag van een kind in een (on)gehoorzaamheidssituatie.

Als kinderen boos gedrag laten zien, is het zinvol om ook te kijken hoe het met de ouders gaat. Naast hun soms eigen niet-verwerkte trauma’s kunnen er natuurlijk ook nog andere onbewuste dynamieken spelen, zoals een te hoge verwachting hebben van hun hoogbegaafde kind.

Getraumatiseerde hoogbegaafde ouders kunnen ook trauma’s doorgeven. Hierdoor gaat de spontaniteit je kind vaak verloren en leert je zoon/dochter om zich zo veel mogelijk aan te passen aan het systeem (gezin en school), en emoties weg te stoppen. Anders hoor je er niet bij en er niet bij horen is voor ieder kind een basisbehoefte.

Geen ruimte krijgen voor woede of boosheid

Als kinderen niet de ruimte krijgen om hun eigen emoties te ervaren, stoppen ze die  heftige emoties weg. Geen ruimte krijgen kan worden veroorzaakt doordat de ouders niet met de boosheid van hun kind kunnen omgaan of omdat ze hun eigen innerlijke boosheid ook niet willen of kunnen voelen door onprettige jeugdervaringen. Ze leren hun kind dat boosheid er niet mag zijn.

Ouders die emotioneel niet beschikbaar zijn voor hun kind door werk, stress, relatieproblemen, lichamelijke of geestelijke problemen kunnen hun kind ook niet de veiligheid en de ruimte bieden om boosheid te mogen voelen en ervaren, omdat ze met zichzelf bezig zijn en vaak zelf moeten overleven. Zij leren hun kind dat boosheid er niet mag zijn (waardoor die boosheid naar binnen wordt gestopt).

Nare jeugdervaringen ouders

Uitdagingen in de opvoeding van hoogbegaafde kinderen kunnen bij ouders ingewikkelde gevoelens wakker maken. Deze zijn gebaseerd op ervaringen vanuit hun jeugd zoals afgewezen worden, niet goed genoeg zijn en machteloosheid. Vaak worden deze oude gevoelens omgezet in boosheid die zich uiten op het werk, in relaties en ja bij de opvoeding.

Deze boosheid is vaak buitenproportioneel als je objectief naar de situatie kijkt. Als boosheid niet geuit kan worden, wordt de boosheid zelfdestructief. 

Onwersbui-heftige emoties

Boosheid is, in tegenstelling tot andere emoties, een hele actieve energie die naar buiten wil.

Het is een expressieve energie en als die energie naar binnen keert, is ze nog steeds even heftig. In trauma zit ook veel boosheid, want dat is de vechtreflex die wordt onderdrukt omdat je als klein kind niet kunt vechten of vluchten. De ergste pijn komt echter van woede.

 

Er zit heel veel woede in vroegkinderlijk trauma

 

Wat is woede?

Woede is een reactie op machteloosheid. En als kind ben je per definitie machteloos; je kunt niet vluchten of vechten en je kunt niet zelfstandig leven. Als het kind machteloosheid ervaart, krijgt hij instinctief ook woede. Want dat is de emotie die je leven moet redden als je machteloos bent. Dat betekent dat het kind heel veel energie krijgt en als hij die niet kan uiten, keert die energie zich naar binnen.

Als emoties langere tijd worden onderdrukt, bestaat de kans dat het kind lichamelijke klachten krijgt (buikpijn, hoofdpijn) of zelfs ziek wordt. Het kan gebeuren ook dat het hem allemaal niet zo veel meer kan schelen. Dit gebeurt meestal op een wat latere leeftijd, rond de puberteit.

Een bevroren vluchtreflex

Perfectionisme en woede

Naast spijsverteringsproblemen kan je kind last hebben van rusteloosheid en niet stil kunnen zitten. Tsja, de energie moet er toch op de een of andere manier uit. Dat is bijna altijd het gevolg van wat genoemd wordt, een bevroren vluchtreflex.

Soms komt de diagnose ADHD naar boven, maar de vraag is dan: is het echt ADHD of komen de beweeglijkheid en rusteloosheid ergens anders vandaan?

Hechting

Als er trauma’s zitten bij de ouders of bij eerdere generaties, kan het zo zijn dat je, als ouder eigenlijk niet kunt zijn wie je bent. Jouw authentieke zelf begint in de hechtingsfase en helaas zijn veel mensen onvoldoende veilig gehecht. Hierdoor kan je je opwinden over dingen en ben je niet in staat om bij jezelf te blijven. Juist zo belangrijk om rust en minder stress te ervaren.

Hechting is ook voor je kind een belangrijk onderwerp in het onderwijs, omdat dit bepalend is voor de kwaliteit van de relatie tussen een leerling en zijn of haar leraar. Leraren spelen een cruciale rol in het bieden van een veilige en ondersteunende omgeving waarin leerlingen kunnen groeien en leren.  

Het is dan ook van belang dat externaliserend gedrag, emotionele gedrag wat zich kan uiten in woede-uitbarstingen herkent wordt en dat er vanuit een nieuwsgierige houding achterhaalt wordt wat er onder die boosheid zit.

Woede is cultureel gezien de meest voorkomende onderdrukte emotie.

Woede mag er net zoals boosheid, zijn, maar het gaat erom hoe die geuit wordt. 
De basisfunctie van boosheid is grenzen aangeven; je ziet dat bijvoorbeeld heel duidelijk bij dieren die gaan grommen. Als je geen boosheid kunt/mag voelen, kun je ook geen grenzen aangeven.

Geef je geen grenzen aan, dan word je misbruikt, wat leidt tot nog meer machteloosheid. Veel mensen zitten in een dergelijke spiraal, waardoor ze bijvoorbeeld geen ‘nee’ kunnen zeggen.

Onderdrukken boosheid

Bij onvoldoende hechting laten hoogbegaafde kinderen zien dat ze moeite hebben met het reguleren van hun emoties, wat zich kan uiten in frequente woede-uitbarstingen, onvoorspelbare stemmingswisselingen, of intens verdriet.

Dit emotionele gedrag kan leiden tot problemen met concentratie en schoolwerk, waardoor ze achterblijven in hun leerprestaties. Sociale interacties kunnen problematisch zijn, waarbij ze moeite hebben om samen te werken, conflicten op een gezonde manier op te lossen, en het vertrouwen van anderen te winnen.

En Mark?…, die kwam na ruim een kwartier weer terug naar huis. Zijn ouders weten dat even stoom afblazen voor hem noodzakelijk is en ja dat zij hun issues soms op hem projecteren. 

Aan de andere kant bouwen ze aan wederzijds vertrouwen en een goede verbinding. En Mark mag beter leren omgaan met frustratie, fouten maken en uitstelgedrag.

Herkenbaar en graag hierover doorpraten?

Karin van Toor

Terugbelverzoek

Stel me een vraag, boek een sessie, stuur me een mailtje, om door de bomen het bos weer te zien en ook jouw mogelijkheden (of die van je kind) te benutten. Ik help je graag!

Meer inzicht in hoe jouw zoon of dochter leert leren en zijn of haar doorzettingsvermogen en zelfvertrouwen toeneemt?

Onderpresteren hoogbegaafdheid

Plan je sessie hier